Kavramsal Çerçeve

Sözlük anlamıyla strateji, belirli bir amaca ulaşmayı hedefleyen uzun vadeli plan veya planlar bütünü olarak tanımlanmaktadır.[1] Başka bir tanıma göreyse genel anlamıyla strateji bir kuruluşun hissedarları için nasıl, sürdürülebilir değerler, üretmeyi hedeflendiğini tanımlarken, kamu kurumları ve kar amacı gütmeyen tüm kurumların ise stratejileri paydaşları için sürdürülebilir değerler yaratmak amacıyla oluşturulur.[2]

Stratejik yönetim ise, bir organizasyonun gelecekte varmak istediği hedefleri ve bu hedefe nasıl ulaşılacağını gösteren süreci analiz eden bir yönetim şeklidir.[3]

Stratejik yönetim süreci “stratejik bilince” sahip olmakla başlar. Stratejik bilinç ile kast edilen, kurumların sürekli çeşitli stratejiler ürettiği ve uyguladığını, bu stratejilerin nasıl daha etkili olarak geliştirilebileceğini, değişim için çevresel fırsat veya tehditlerden nasıl yararlanılabileceğini anlayabilmektir.[4] Başarı sadece analitik ve rasyonel analizlerle elde edilememekle birlikte, yaratıcı beyin, düşünce tarzı ve farklı vizyonların da stratejik başarılarda önemli rol oynadığının farkında olmak gereklidir.


Stratejik farkındalık ise, stratejik düşünme veya stratejik bilinç için çok kıymetlidir. Bu, yalnızca mevcut durumla ilgili farkındalığı değil, kurumun gelecekteki yönünü yönlendirmek için kullanabileceğiniz çok çeşitli iç ve dış faktörlerin farkındalığını da içerir.[5]

Yukarıda bahsedilen stratejik yönetim sisteminin uygulama aracı ise “kurumsal karne” (balanced scorecard), ölçme esasına dayalı bir stratejik performans yönetim sistemidir. Kurumsal karne, kurumun misyonunu ve stratejilerini kapsamlı bir performans ölçütleri (gösterge) setine dönüştürür ve stratejik performans ölçümü ve yönetimi için bir çerçeve oluşturur.

Strateji haritası ise kurumsal karne stratejisinin gayri maddi varlıkları değer üretme süreçlerine nasıl bağladığını örnekleyen bir çerçeve sunmaktadır.[6] Diğer bir deyişle, strateji haritası, kurumun amaçlarını kurumsal karnenin dört boyutunda (amaç hedef boyutu, hedef kitle boyutu, iç boyut, kurumsal öğrenme ve gelişim boyutu) bütünleştirmek için gerekli olan görsel çerçeveyi sağlar.[7]

Temel kavramları ve yönetim sisteminde kullanılan öğeleri yukarıda kısaca açıklanan stratejik yönetim sistemi çalışmalarında kullanılan diğer önemli terimler ise aşağıda kısaca verilmektedir:

  • Vizyon kurumun uzun vadede nerede olmak istediğini anlatmakta iken, misyon kurumun varoluş nedenini ve temel görevlerini açıklar.
  • Amaç-hedef ise misyonun gereğini yapmak için belirlenen daha somut sonuçlardır. Amaç ve hedeflere ulaşılmasını sağlayacak şekilde yapılandırılan kısa süreli faaliyetlere ise plan denilmektedir.
  • Bütçe, planların işler olabilmesi için gerekli olan kaynakların maddi karşılıklarının olduğu kısımdır. Politika ise nihai amaçlara ulaşabilmek amacıyla belirlenen stratejilerin uygulanması sürecinde verilmesi gereken kararlar ve yapılması gereken faaliyetlere kriterler koyarak yol gösteren rehber seti olarak nitelendirilmektedir. 
  • Stratejik yönetim sisteminde oldukça kritik öneme sahip olan performans değerlendirme ise planlanan amaçlara ne derecede ulaşıldığını ölçmek amacıyla oranlar belirlemektir.[8]
 


Performans Göstergeleri

Bu noktada, objektif bir performans değerlendirme sürecinin ana unsuru olan performans göstergeleri için ayrı bir başlık açmak yerinde olacaktır. Kurumda faaliyet gösteren birimlerin, bu birimler tarafından yürütülen projelerin ve çalışanların stratejik amaç ve hedefleri ile ilgili olarak ne kadar iyi performans gösterdiğini ölçmeye yarayan veri setleri olarak ifade edilebilecek performans göstergelerinin, kullanışlı gösterge, diğer bir deyişle birim stratejileriyle uyumlu, açık-ölçülebilir-ulaşılabilir- ilişkili ve belirli bir süreyle sınırlı olan, öz değerlendirmeyi sürekli besleyen, sadece işin hacmini değil, sonuçlarını da ölçen ölçütler şeklinde tasarlanması yönetim sistemi açısından oldukça önemlidir. Ayrıca göstergelerin girdi değil, sonuç göstergesi olarak belirlenmesi de aynı önemi taşımaktadır.

Performans göstergeleri genel olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

Öncül Göstergeler: Üretilen ürün ve hizmetlerin miktarıdır. Çıktı göstergeleri, üretilen mal ve hizmetlerin niceliği konusunda bilgi vermesine rağmen, sonuçlara ulaşılıp ulaşılmadığı veya üretilen mal veya hizmetin kalitesi ve üretim sürecinin etkinliği konusunda tek başına açıklayıcı değildir.

  • Tedavi hizmeti verilen hasta sayısı
  • Mesleki eğitim verilen kişi sayısı
  • Bakım için Üretilen Asfalt Miktarı
  • Bisiklet hizmeti verilen kişi sayısı (aylık)

 

Verimlilik/Etkililik Göstergeleri: Girdiler ile çıktılar arasındaki ilişkiyi gösterir. Ne kadar girdi kullanılarak ne kadar çıktı elde edildiği sorusuna cevap arar.

  • Taburcu olan hasta başına tedavi süresi (zaman/çıktı)
  • Açılan İş yeri sayısı başına verilen mesleki eğitim süresi (zaman/çıktı)
  • Birim karayolu başına bakım onarım maliyeti miktarı (maliyet/çıktı)
  • Bisiklet hizmeti verilen kişi sayısı başına BİSİM bisikletleri maliyet oranı (maliyet/çıktı)

Kalite Göstergeleri: Mal veya hizmetlerden yararlananların veya ilgililerin beklentilerinin karşılanmasında ulaşılan düzeydir (güvenilirlik, doğruluk, davranış biçimi, duyarlılık ve bütünlük gibi ölçüler) Kalite göstergeleri ile bir hizmetin ne kadar iyi yerine getirildiği ölçülebilmesine karşın, bu hizmetlerin toplumda ne gibi sonuçlar meydana getirdiği ölçülememektedir. O yüzden kalite göstergelerinin tek başına kullanılmaması, sonuç göstergeleri ile dengelenmesi gerekir.

  • Taburcu olan hastalardan tedavi hizmetlerinden memnun olanların oranı
  • Belediye tarafından verilen mesleki eğitimlerden duyulan memnuniyet oranı
  • Bakım onarımı yapılan karayollarında öngörülen süre içinde tekrar bakım ve onarım ihtiyacı göstermeyenlerin oranı
  • BİSİM hizmetlerinden duyulan memnuniyet oranı

Sonuç/Ardıl Göstergeler: Sonuç göstergeleri, elde edilen çıktıların, amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesinde nasıl ve ne ölçüde başarılı olduklarını gösterirler. Hedeflenen sonuçlara ulaşmadaki başarı seviyesi etkililik ile ifade edilmektedir. Sonuç göstergeleri amaç ve hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını ortaya koymaları bakımından en önemli performans göstergeleridir. Sonuç göstergeleri uzun vadede elde edildiklerinden ve dışsal faktörlerden önemli ölçüde etkilendiklerinden ölçülmesi çıktı göstergeleri ile karşılaştırıldığında daha zordur. Ancak sonuç göstergeleri ile stratejik amaç ve hedefler arasında doğrudan ilgi kurmak mümkündür.

  • Tedavisi başarıyla tamamlanan hasta sayısı oranı
  • Mesleki eğitim alan kursiyerlerden iş yeri açanların oranı
  • Yolları Bakımlı Sokak/Cadde/Bulvar Oranı
  • Bisim Bisikletlerinin Günlük Ortalama Aktif Kullanım Oranı

[2] Kaplan, Norton (2014). Strateji Haritaları. Gayrimaddi Varlıkları Maddi Sonuçlara Dönüştürmek. Alfa Yayınları, İstanbul, s. 81

[3] B.W. Barry (1986) akt. Aktan, Coskun C. (2008). Stratejik Yönetim ve Stratejik Planlama. https://www.researchgate.net/publication/318700935

[4] Mirze, S.K.; Ülgen, H. (2016) “İşletmelerde Stratejik Yönetim”, Beta Yayınları

[6] Kaplan, Norton (2014), s.51

[7] A.g.e, s.81

[8] Stratejik Yönetim. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2681. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/ISL103U/ebook/ISL103U-12V1S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf